PENCAK SILAT IN HET ALGEMEEN:

Deze uit Indonesië afkomstige zelfverdedigingskunst wordt met de dag populairder in Nederland. Een goede reden om iets meer te vertellen over deze fascinerende vorm van zelfverdediging.

Gezien de complexiteit en de hoeveelheid aan stijlen van pencak silat is dit geen makkelijke opgave. Om te beginnen is het al moeilijk om het in een hokje te plaatsen. Voor de één is het een gevechtssport en voor de ander is het een verdedigingskunst, weer een ander praat over een bewegingsleer. Ook zijn er mensen die het als een filosofie bekijken. Maar eigenlijk heeft iedereen een beetje gelijk, men omschrijft

PENCAK SILAT PER DEFINITIE:

Als een traditionele Indonesische verdedigingskunst, die volgens volksoverleveringen mondeling van generatie op generatie wordt overgebracht.

Pencak silat is ontstaan en ontwikkeld in de periode voor het Budhistische tijdperk. Het unieke van deze kunst in het bijzonder is de variatie van de stijlen. Iedere stijl heeft zijn eigen gevoel, waardigheid, schoonheid, uitstraling en gemoedstemming. Kortom, de inhoud van een stijl is niet afhankelijk van het aantal technieken die er zijn of van de lastige grepen welke er in voorkomen.

Een ieder beoefent en ervaart de pencak silat op zijn eigen wijze en volgens eigen aanleg en ontwikkeling.

De letterlijke betekenis van het begrip pencak silat levert ook problemen op vanwege de hoeveelheid aan talen binnen de Indonesische archipel met de nodige overeenkomsten en verschillen. Een populaire vertaling luidt: “ bliksemsnelle krijgsdans” ( mencak = krijgsdans en kilat = bliksem) Een andere vertaling: “ vechten met speciale bewegingen” komt uit bepaalde kringen van beoefenaars van deze kunst. De term ‘Silat” is nauw verweven met de vechtkunst als onderdeel van de pencak silat. In het Javaans is de term ‘pencak’ met veel omwegen af te leiden van ‘pen’ = gespecialiseerd / weloverwogen, en ‘cak’ = voortbewegen. Op het ‘zelfverdedigingaspect’ wordt dan inderdaad ‘gespecialiseerd’ vechten duidelijk benadrukt. Dit onderdeel is slechts één van de aspecten van pencak silat.

Over het ontstaan van deze zelfverdedigingskunst doen verschillende verhalen de ronde. Er bestaat een verhaal van een vrouw die water moest gaan halen bij de rivier. Ze zag aan de overkant een tijger vechten tegen een grote vogel. Ze bleef er gefascineerd naar kijken, zag de vecht en verdediging technieken van beide dieren. Toen zij thuis kwam en ruzie kreeg met haar man, begon deze op haar in te slaan.

Ze ontweek de slagen zoals zij het van de dieren zag bij de rivier. Haar man schrok en was verbaasd over haar kunde. Hij respecteerde haar en beiden ontwikkelden samen een pencak silat zelfverdediging methode.  Er zijn meerdere variaties van dit verhaal, zoals bijvoorbeeld een aap en de tijger, weer een ander is het een slang en de tijger. Omdat de verhalen mondeling werd overgebracht, is het helaas niet te traceren welk verhaal waar is.

Dan is er nog de overlevering van de monniken uit de Hindhuïstische en Budhistische kloosters uit Zuid - Oost Azië, die al rondtrekkend verschillende mensen onderwezen in de zelfverdediging methoden. Ook op de Indonesische archipel hebben deze monniken aan verschillende mensen  hun kunde overgebracht.

Zo vele stijlen met elk een eigen oorspronkelijke verhaal. Er is natuurlijk wel een mogelijkheid dat er één verhaal van de oorsprong vertelt. Hoe dan ook de pencak silat heeft door de eeuwen heen, ondanks alle barre omstandigheden, een geheel eigen identiteit gekregen en door de enorme geografische spreiding diverse vormen aangenomen.

Pencak Silat:             

(Vertaling van uitleg van de IPSI, Nationale Pencak Silat bond van Indonesië)

De betekenis van het begrip Pencak Silat is essentieel om te kunnen begrijpen wat deze kunst inhoudt. Er is echter nog geen eenduidige verklaring gegeven voor deze twee termen, die overigens pas in de jaren dertig van deze eeuw zijn ontstaan. De letterlijke betekenis van de term pencak moet volgens de voorzitter van de Indonesische Pencak Silat bond, IPSI (Ikatan Pencak Silat Indonesia) gezocht worden in de Javaanse taal. 'Pen' betekent dan 'precies' of 'juist' en 'cak' betekent 'gebruik maken'. Pencak samengevoegd zou dan verwijzen naar precies of juist gebruik van techniek en tactiek. Een alternatieve uitleg van de term is 'vakkundige en gespecialiseerde lichaamsbewegingen'.

Anderen beweren dat de term pencak is afgeleid van mencak, dat 'krijgdans' betekent. In de periode van de koloniale overheersing door Nederland was de beoefening van krijgs- of vechtkunsten namelijk verboden. Dit hield in dat de training van het vechten in het geheim moest gebeuren. In het openbaar werd alleen nog de dans vertoond en van daar is het begrip mencak ontstaan.

De Pencak Silat kent namelijk twee verschillende wijzen om dezelfde soort bewegingen uit te voeren. Dat is enerzijds de uitvoering voor het gevecht, waarbij de bewegingen snel en krachtig zijn. Deze uitvoering wordt in Indonesie buah genoemd en betekent letterlijk 'vrucht'. De tweede wijze van uitvoering wordt kembangan genoemd en kan vertaald worden als 'verbloeming' (kembang = bloem). De bewegingen zijn dan langzamer, soepeler, zachter en dus stijlvoller, vergelijkbaar met andere traditionele Indonesische dansen.

Er zijn diverse stijlen waar deze Kembangans, de Ibing wordt genoemd, met name de West – Javaanse pencak silat  maken veel gebruik van deze Ibings. Er zijn speciale muziek ontwikkeld waar men de Ibings op lopen [of dansen].

De term silat betekent letterlijk vertaald 'slaan' of 'afweer'. Het zou eigenlijk zijn afgeleid van het begrip bersilat dat weer is samengesteld uit de componenten 'ber' dat 'doen' betekent en 'silat' dat als 'vechten' kan worden vertaald. De meest plausible verklaring van het samengevoegde begrip Pencak Silat wordt dan: 'het vechten met gespecialiseerde lichaamsbewegingen'.

Pencak wordt ook wel beschreven als de trainingsmethode, ofte wel het geheel van houdingen en bewegingen die met of zonder tegenstander worden geoefend. De houdingen en bewegingen zijn kunstzinnig van aard en zijn niet allemaal noodzakelijk voor een gevecht bedoeld. Zij zijn uitgebouwd tot een scala van gecontroleerde lichaamsbewegingen die niet alleen geschikt worden geacht voor zelfverdediging, maar ook toepasbaar zijn in bepaalde inheemse ceremoniële en/of feestelijke dansen. Silat, de tweede component, wordt dan gezien als de toepassing van die houdingen en bewegingen in het gevecht. Naast oefeningen die bedoeld zijn als nabootsing van het werkelijke gevecht worden daaronder ook de geestelijke aspecten, die de op zichzelf staande pencak-oefeningen inhoud geven, begrepen.

Silat zonder pencak is volgens het bovenstaande in die zin onmogelijk dat een vechtkunst zonder (gespecialiseerde) bewegingen geen vechtkunst meer is volgens de eerder aangegeven betekenis van het woord. Silat zonder pencak is dan niets meer dan bot geweld. Pencak zonder op silat gericht te zijn is vervolgens doelloos, omdat het dan geen vechtkunst meer is waarbij de beheersing over lichaam en geest centraal staat. Pencak zonder silat zou wel kunnen dienen als dansvorm of een vorm van gymnastiek om het lichaam te trainen.